هوش فضایی و یادگیری ریاضی و علوم
کودکان نیز مانند ما در یک جهان سه بعدی زندگی میکنند اما بسیاری از اوقات ما به عنوان والدین یا آموزگاران این نکته را فراموش کرده و آموزشهای خود را تنها محدود به یک جهان دو بعدی میکنیم. کودکان تنها روی کاغذ مینویسند. نوشتههای روی کاغذ را میخوانند و طرحهایشان را روی کاغذ میکشند. این جهان دو بعدی، فاصله زیادی با دنیای سه بعدی واقعی اطراف آنها دارد. امروزه بسیاری از پژوهشگران بر نقش تربیت و تقویت هوش فضایی برای موفقیت در سایر زمینههای زندگی کودکان تاکید میکنند. بیشترین نقش هوش فضایی در موفقیت تحصیلی کودکان معطوف به دو درس اساسی ریاضی و علوم است.
در تحقیقی که در مجله روانشناسی رشد منتشر شده است دانشمندان دانشگاه شیکاگو، نشان دادهاند کودکانی که در زمینه هوش فضایی تعلیم دیده بودند، قابلیتهای بیشتری در محاسبات ریاضی نشان دادهاند. این کودکان، آموخته بودند که چگونه حجمهای سه بعدی را کنار هم جفت و جور کنند. این تمرین که قابلیت تفکر فضایی را در کودکان تقویت کرده بود، بر عملکرد محاسباتی و ریاضی کودکان نیز اثر مثبت گذاشته بود و آنها نسبت به گروه شاهد، نمرات بهتری در حل مسائل ریاضی و محاسبات از خود نشان دادند. یکی از این محققان، پروفسور الیزابت گاندرسون (Elizabeth Gunderson)، در پژوهشی نشان داده بود که وقتی از کودکان در حدود هشت سالگی (کلاس اول و دوم ابتدایی) خواسته میشود یک حجم هندسی را با استفاده از چند نمونه تکمیل کنند، کودکانی که موفق به حل این مسئله میشوند در تحلیل دانش مربوط به اعداد و خط نیز عملکرد بهتری نشان میدهند و نمرات بالاتری در درس ریاضی میگیرند.
کودکان چگونه مهارت تفکر سه بعدی را کسب میکنند؟
تحقیقات نشان میدهند که بازی در محیط واقعی با مکعبها، احجام هندسی و پازلها به تقویت هوش فضایی کمک شایانی میکند. جالبتر اینکه صحبت کردن و تعامل با والدین در زمان بازی، نقش تعیینکنندهای در تربیت هوش فضایی کودکان دارد. در تحقیقی که در سال 2011 در مجله ذهن، مغز و آموزش منتشر شده بود، پروفسور نورا نیوکامب (Nora Newcombe) استاد روانشناسی دانشگاه تمپل، نشان داده بود که هوش فضایی در میان کودکانی که همراه با والدین خود به بازی با مکعبها و احجام هندسی مشغول هستند، بالاتر است. این تحقیق نشان میداد والدینی که هنگام بازی کودکانشان در کنار آنها مینشینند و از کلماتی نظیر "بالا" ، "رو" ، "زیر" و غیره استفاده میکنند ناخودآگاه به درک فضایی و تفکر سه بعدی کودکان کمک میکنند.
در پژوهش دیگری که در دانشگاه شیکاگو انجام شده بود، محققین به این نتیجه رسیده بودند که استفاده از اصطلاحات هندسی نظیر "گردی"، "گوشه"، "لبه"، "مثلث" و غیره، هنگام صحبت کردن با کودکان، به تفکر سه بعدی آنها و هوش فضایی کودکان کمک میکند. وقتی این کودکان بزرگتر میشوند، درک بهتری از احجام و اشکال هندسی و روابط بین آنها پیدا میکنند.
حال سوال این است که چرا تقویت هوش فضایی اهمیت دارد؟ هوش فضایی و تفکر سه بعدی، به گفته محققان، نقش زیادی در موفقیت تحصیلی در رشتههای علوم، مهندسی و فناوری یا به اصطلاحSTEM دارد. پژوهشهای زیادی در این حوزه نشان میدهند افرادی که در سنین جوانی در آزمونها، هوش فضایی بالایی را نشان میدهند، در مقایسه با افرادی دارای هوش فضایی پائینتر، علاقه و استعداد زیادی در گرایش به رشتههای علوم، ریاضی و مهندسی دارند.
در پژوهشی که دانشگاه شیکاگو انجام داده بود زندگی خانوادههایی که کودکان خردسال داشتند به مدت 14 ساعت فیلمبرداری شده بود تحلیل محتوای این فیلمها نشان داد که استفاده از اصطلاحات و مفاهیم هندسی و فضایی در خانوادهها بسیار متفاوت است در یک مورد در عرض 14 ساعت، تنها 5 کلمه مرتبط با تفکر فضایی رد و بدل شده بود این در حالی است که در خانواده دیگری این تعداد به 525 مورد میرسید. این تفاوت نشان میدهد که خانوادهها نیاز به آموزش بیشتری در این زمینه تقویت هوش فضایی و تفکر سه بعدی کودکان با مطرح کردن لغات و مفاهیم هندسی و فضایی و فراهم کردن محیط غنی از ابزارها و وسایل هندسی و فضایی دارند.